TRAKTÖRÜN HİKAYESİ

Dünyanın gelişmiş bölgelerinde hayvan gücünün yerini alan traktör, 1889 yılında, Chicago’da Charter motor şirketi tarafından geliştirildi. Bu, bir buhar makinası şasisine monte edilmiş, tek silindirli benzin motorlu bir araçtı. Başka firmalar ve kişiler de başarılı makinalar yaptılar. Birinci Dünya savaşı sırasında traktörlerin kullanılmaya başlanmasıyla, büyük topraklar işlendi ve daha çok ürün elde edildi. Amerika Birleşik Devletleri’nde çeşitli firmaların yaptığı pek çok traktör, diğer ülkelere satıldı. Traktörlerin yapılarında en büyük değişiklik Harry Ferguson tarafından gerçekleştirildi. Ferguson hidrolik denetimli bağlantı sistemini geliştirdi. Üçlü nokta bağlantı sisteminin kullanılmasıyla, pulluk ya da kültivatör, kullanışlı biçime sokularak, traktörün bir parçası haline getirildi. Toprağın araca karşı direnci ise üst bağlantıya geçirildi. Böylece bu direnç, denge sağlayan bir güç haline sokuldu. Traktörler genellikle dört tekerleklidir ve arka tekerleklerden tahrik edilir. Motor, dişli kutusu ve aktarma organları ayrı bir şasiye gerek kalmayacak biçimde düzenlenmiştir. Bu düzenleme, ilk kez 1913 yılında, Wallis traktör şirketi tarafından Ohio’da denenmiş ve Ford tarafından başarıyla uygulanmıştır. Motor ve debriyaj doğrudan doğruya dişli kutusuna, dişli kutusu da öteki aktarma organlarına bağlıdır. Bu yapı, makina için sağlam bir omurga oluşturur. Çeşitli tarım aletleri için bağlantılar, traktörün arkasında ve yanlarında yer alır.

Türkiye’nin ilk traktörü

1950’lili yıllarda Makine Kimya Endüstrisi Kurumu (MKE), Türkiye Zirai Donanım Kurumu (TZDK), Ziraat Bankası, Tariş, Çukobirlik ve Minneapolis-Moline arasında bir ön protokol imzalandı. Bu ön protokole göre, Minneapolis-Moline Türk Traktör ve Ziraat Makineleri A.Ş. adıyla, merkezi Ankara olan şirket kurulacak ve bir işletme anlaşmasıyla, Minneapolis-Moline Co. gerek duyulan yerli ve yabancı personeli sağlayarak fabrikayı işletecekti. Türk personelin oranı en geç beş yıl içinde en az %90’a çıkarılacaktı. Şirket süresinin 25 yıl, ortaklarca oluşturulan sermayesinin ise 20 milyon TL olması kararlaştırıldı. Şirketin kuruluşu 25 Haziran 1954 tarihli Bakanlar Kurulu Kararıyla onaylanarak, 29 Temmuz 1954 tarihli resmi gazetede yayımlandı. Türkiye’nin İlk Traktörü 8 Mart 1955 tarihinde Türk Traktör tesislerinde üretildi. Türk Traktör 1956 yılında ise 1065 adet traktör üretti. 1954-1957 yılları arasında üretilen traktör sayısı 1202 adet oldu. Ancak bu dönemde yaşanan döviz sıkıntısı üretim faaliyetini aksattı. Daha sonra Türk Lirası sıkıntısı da başladı.

1962’de ilk FİAT’ın montajı yapıldı

Olumsuzluklara ve sosyal çalkantıya rağmen Ziraat Bankası’nın desteği sağlanarak imalat faaliyeti devam etti. 630 traktörün imalat ve satışı gerçekleştirildi. Dönem, kârla kapandı. 1960 ve sonraki yıllarda genel müdürlük dâhil bütün işler Türk personel tarafından yürütüldü. Traktörlerdeki yerli katkı payı da %43’e çıkarıldı. 1961 başlarında yabancı ortak Minneapolis-Moline’nin de geçirdiği değişiklik sonucu, şirketteki 6 milyon TL’lik hisse senetleri, ABD’de kurulu Motec Industries Inc.’e devredildi. 1962’de yerli katkı %50’ye ulaşırken, rekor düzeyde üretim yapıldı. Bu yıl traktör dışında haşbay (saman makinesi) yol silindiri ve pulluk da imal edilerek satıldı. Yılın ikinci yarısında, ilk FIAT traktörü monte edildi.

FİAT Türk’ten Türk FİAT’a geçildi

16 Mayıs 1963’te FIAT ile lisans anlaşması imzalandı ve yerli katkının %30’a çıkarılması içim hazırlıklara geçildi. FIAT’ın Türkiye Genel satıcısı olan Egemak ile de ticari anlaşma imzalandı. Türk Traktör MESS (Madeni Eşya Sanayicileri Sendikası) üyesi oldu. Traktör parçalarını dökecek olan dökümhane hizmete girdi. 1964 yılına gelindiğinde ilk Toplu İş Sözleşmesi TürkTraktör’de imzalandı. İlk Standart Maliyet Uygulaması TürkTraktör’de başladı. 1965’te MMTT Model üretimi sonlandırıldı. “FİAT Türk”ten “Türk FİAT” marka üretime geçildi. 1966 yılında 2.664 adet FIAT-TURK traktörü üretildi. Üretimdeki yerli katkı payı %45’e ulaştı. Geçmiş yıllara göre en yüksek sayıda imalat gerçekleştirildi. Türk Traktör %46 yerli katkı ile 3501 traktör üretti. OtoKoç ile imzalanan Ticari İşbirliği Anlaşması’na göre 24 adet biçerdöverin de montajı tamamlandı. FIAT’ın da katılımıyla, daha yüksek yerli katkı ve daha fazla üretim için bir genişleme projesi hazırlandı. Proje, %64 yerli katkı ile yılda 10 bin traktör üretimini hedef almıştı. Hazırlanan Yenileme Ve Modernizasyon Projesinin gerçekleştirilmesi 1974 yılı sonuna kadar sürdü.

1978’de yüz bininci traktör üretildi

Türk Traktör 1969’da toplam 3.944 adet traktör üretti. 1978’e gelindiğinde 100 bin traktör üretildi. Haziran 1978’de yüz bininci traktör Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’ne armağan edildi. 1980’li yıllar ise TürkTraktör’ün ihracata başladığı yıllar oldu. Önce Pakistan, ardından İran’a satış yapıldı. 1979’da 25. Yılını kutlayan TürkTraktör bu yıl, Pakistan’a 300 adet 480 model traktör ihraç etti. 1982’de ise İran ile 5.000 adet traktör ihracatı için anlaşma imzalandı ve 2.100 traktör İran’a sevk edildi. Türk Otomotiv sektörünün ilk üretici firması olan TürkTraktör 500.000’inci traktörünü 2007’de üretti. 2011’de de 600.000’inci traktör banttan indi. 1955 yılında 815 olan yıllık üretim adedi; 2011 yılı sonunda 40 bine ulaştı. Günümüzde Türk mühendisler tarafından tasarlanan, TürkTraktör’ün Ankara ve Sakarya’daki fabrikalarında üretilen traktörler, 130’dan fazla ülkeye ihraç ediliyor.

Sektörde artık çok sayıda üretici var

Traktörün ülkemizdeki hikayesine yıllar içinde yeni firmalar traktör üretimi ile katıldı. TÜMOSAN bunlardan biri… TÜMOSAN 1976 yılında motor tahrik ve aktarma organları ve benzeri teçhizatı üretmek amacıyla kuruldu, ancak faaliyetlerini dizel motor ve traktör üretiminde yoğunlaştırdı. Türkiye’nin ilk dizel motor üreticisi olma özelliğini taşıyan TÜMOSAN, aynı marka ile üretilen traktörlere dizel motor sağlaması yanında TÜRK TRAKTÖR ve OTOYOL için de uzun yıllar dizel motor üretimi gerçekleştirdi. TÜMOSAN, dizel motor ve traktör fabrikası Konya’da bulunuyor. Üretim 1.600.000 m2 alan üzerine kurulmuş olan 93.000 m2 kapalı alan içerisinde faaliyet gösteriyor. TÜMOSAN, üç vardiyada 75.000 adet dizel motor ve 45.000 adet traktör üretim kapasitesine sahip. Türkiye’nin yarım asırlık UZEL’i ise aile arasındaki anlaşmazlıklar nedeniyle yağmacıların hedefi oldu. Güvenlikçilerin maaş alamadığı için terk ettiği Eyüp Rami’deki fabrikayı şimdi sopalı bekçiler koruyor. Sakarya’da bulunan Başak Traktör fabrikasında ise 178.000 metrekare alan üzerinde 35.000 metre kapalı alanda üretim yapılıyor. Yıllık traktör üretim kapasitesi 10.000 adet olup, traktörün ana parçaları olan motor, şanzıman ve hidrolik donanımı, Başak Traktör fabrikasında işleniyor ve üretiliyor.

Traktör üretiminde tarihi rekor

Dünya traktör pazarında ilk 4 ülke arasında yer alan Türkiye’nin traktör üretimi 2017’de rekor seviyeye ulaştı. Türk Tarım Alet ve Makineleri İmalatçıları Birliği(TARMAKBİR) verilerine göre, 2016 yılında 66 bin 915 adet traktör üreten Türkiye, 2017’de yüzde 7.6 artışla üretimini 72 bin 32 adete çıkararak tüm zamanların rekorunu kırdı.

Kaynak: 

https://www.ittifakgazetesi.com/traktorun-hikayesi, 31.07.2019