RAYLI SİSTEMLERDE YERLİ VE MİLLİ ÜRETİMİN GÜCÜ – Dr.İlhami Pektaş

Ülkemizde tasarımından nihai ürüne yerli ve milli marka raylı ulaşım sistemlerini üreterek, birer dünya markası haline getirmeyi kendisine ana hedef olarak belirleyen olan ARUS, Anadolu’nun 27 ilinden 180 üyesi ile Türk raylı sistemler sektörünün önde gelen tüm kuruluşlarını bir araya getirerek, sektörde işbirliği, güç birliği ve milli markalar üretme görevini üstleniyor. ARUS, kurulduğu günden bu yana büyük gayretleri sonucunda ithal edilen raylı sistem araçlarında en az %51 yerli katkı sağlamakla kalmamış, ürettiği milli marka Tramvay, HRS, Metro, Banliyö treni, Elektrikli Tren, Hızlı Tren, Anahat ve Manevra Lokomotifleri, Vagon ve Sinyalizasyon sistemlerinde yerlilik oranını %70 seviyesine çıkarmayı başarmıştır. Hedef Raylı sistemlerde milli marka ve %80 yerlilik.

Milli markalarımıza en güzel örnekler olarak Panorama, İstanbul, Kayseri, İpekböceği Tramvayları, İstanbul ve Green City LRT, Sürücüsüz Metro, HSL 700 Hibrit Lokomotifi, E1000 Manevra Lokomotifi, E5000 Elektrikli Ana Hat Lokomotifi, DE10000 Dizel Elektrikli Manevra lokomotifi, 160 km ve 225 km/ saat hıza sahip Elektrikli Tren Setleri, Banliyö trenleri, Yeni nesil yük vagonları, Cer motorları ve Milli sinyalizasyon sistemleri verilebilir. Üretilen raylı sistem araçları bugün ülkemizde Bursa, Kayseri, İstanbul, Samsun, Kocaeli, Antalya, İzmir ve Gaziantep illerimizde, yurt dışında ise Romanya, Polonya ve Tayland şehirlerinde hizmet vermektedir. ARUS üyeleri, kısa sürede başarılarını uluslararası alanda da kanıtlayarak geçen yıl Polonya’dan Tanzanya’ya, Katar’dan Tayland’a Dünyanın 25 ülkesine altyapı dahil yaklaşık 1 milyar USD’lık raylı sistem ihracatı yapmıştır.

Uzun yıllar dışa bağımlı olduğumuz raylı sistem araçlarında artık yerli ve millî üretim kabiliyetimizle çok yüksek seviyeyelere ulaştık. Sadece bir tren değil, bir teknoloji altyapısı geliştiriyoruz, üretiyoruz ve ihraç ediyoruz.

İşte geldiğimiz nokta:

Türasaş Tarafından Üretilen Yerli ve Milli Trenlerimiz:

• Yeni Sakarya Elektrikli Tren Seti (160 km/sa): Yolcu taşımacılığına uygun, alüminyum gövdeli, 322+2 kişilik kapasite. 2023 yılında üretilen saatte 160 kilometre hıza sahip ilk milli ve yerli elektrikli tren setleri Adapazarı-Gebze arasında hizmete girdi. Yeni Sakarya ismi verilen 3 tren seti şu an Adapazarı-Gebze arasında yolcu taşımacılığı yapıyor. 2025 yılında 10 set, 2026 yılında 9 set olmak üzere toplamda 19 set daha üretilerek hizmet vermeye başlayacak.
• Elektrikli Hızlı Tren Seti (225 km/sa): 8 araçtan oluşan set, 582+2 kişilik yolcu kapasitesiyle hızlı taşımacılığın yerli çözümü. Saatte 225 kilometre hıza sahip Yerli ve Milli Elektrikli Hızlı Tren Seti’nin ilk gövde kaynağı geçen yıl yapıldı. Yüzde 65 yerlilik oranı ile alüminyum gövdeli 8 araçtan oluşacak milli elektrikli hızlı tren setleri toplam 584 yolcu kapasitesine sahip olacak ve 2026 yılında ilk prototipleri üretilerek testleri tamamlanacak.
• Eskişehir 5000 Lokomotifi (E5000): 5 MW gücünde, yerli ve milli alt sistemlere sahip, kritik teknolojilerde bağımsızlık sağlayan bir lokomotif. Geçen yıl saatte 140 kilometre hıza sahip yeni nesil ‘Eskişehir 5000′ Milli Elektrikli Anahat Lokomotifi Projesi kapsamında TCDD Taşımacılık ile 95 adet lokomotif sözleşmesi yaptı. Seri üretime geçen E5000 Milli lokomotiflerin ilk 20 adedi bu yıl olmak üzere 2027 yılına kadar tamamı üretilerek hizmet vermeye başlayacak.
• Banliyö Tren Seti: TÜRASAŞ tarafından üretilen yüzde 70 yerlilik oranına sahip yerli ve milli toplam 32 vagondan oluşacak 8 elektrikli trenin ilk seti 2025 yılında Gaziantep’te raylarla buluştu. Üretimi devam eden tren setleri, saatte 90 kilometre maksimum hıza ulaşacak. Bu yıl içinde Gaziantep’e ikincisi haziran ayında, diğer 3 seti ağustos ayında ve son 3 seti de ekim ayında olmak üzere 28 vagondan oluşan 7 tren set daha teslim edilecek. Dört vagondan oluşan her bir set 206’sı oturan yolcu olmak üzere toplam 1000 yolcu taşıma kapasitesine sahip olacak.
• Coco Tipi Lokomotif Platformu: Hem yük hem yolcu taşımaya uygun. Ortak platformla 3 farklı tipte üretim yapılabiliyor. Maliyet düşüyor, verimlilik artıyor.

Bozankaya Tarafından Üretilen Yerli ve Milli Metro, Tramvay ve Hafif Raylı Sistemler:

• Yerli ve Milli Sürücüsüz Metro Araçları: Gebze-Darıca hattında hizmet vermek için üretilen her biri 4 vagondan oluşan toplam 7 setin üretimi yüzde 63 yerlilik oranı ile tamamlanarak Ulaştırma Bakanlığımıza teslim edildi. 15,4 kilometrelik hatta bir seferde normal dolulukla 1150 yolcu, daha yoğun yerleşimlerde ise 1500’leri yolcu taşınabilecek. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile yürütülen ‘100 metro’ projesi kapsamında ise, 25 adet 4 vagonlu tren seti İstanbul’un ulaşım ağına kazandırılacak. 88,2 metre uzunluğundaki trenler, 1366 kişilik kapasitesine ve GoA2 seviye sürücüsüz teknolojiye sahip olacak. 2019’da Türkiye’den Bangkok’a yaptığı 88 adet metro ihracatının ardından, Siemens ile oluşturduğu yeni ortaklıkla Tayland’a 53 adet yeni metro aracı daha gönderecek. Orange Line ve Blue Line hatlarında hizmet verecek olan bu trenlerin teslimatı 2026’nın üçüncü çeyreğinde başlayacak ve proje 2028’de tamamlanacak.
• Milli Tramvay Araçları: 2016, 2017, 2023 ve 2024 yıllarında Kayseri Belediyesine teslim edilen 42 adet tramvay Kayseri’de, 2023 ve 2024 yılında Kocaeli Belediyesine teslim edilen 15 adet tramvay Kocaeli’nde, 2023 yılında ise 2 adet tramvay ise Antalya’da hizmet vermektedir.
• Romanya’nın Timişoara kenti için 40 adet yüksek teknolojili tramvay ve Yaş kenti için 34 adet tramvay ihraç eden Bozankaya, geçen yıl İtalya’da 20 adet, Sırbistan’n başkenti Belgrad’ta 25 adetlik tramvay ihalelerini kazandı.
• Bozankaya, geçen yıl İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin açtığı 22 araçlık tramvay ihalesini kazandı. Bozankaya’nın Ankara Sincan’daki tesislerinde %60 yerlilik şartı ile üretilecek araçlar, 32,5 metre uzunluğunda, yüzde 100 alçak tabanlı, beş modüllü, 280 yolcu taşıma kapasitesine sahip olacak ve araçların tamamı 26 ay içinde tamamlanacak. Araçların peyderpey 2025 ve 2026 yılında hizmet vermesi bekleniyor.
• Bursa’nın ulaşım altyapısına güç kazandıracak 20 adet hafif raylı sistem aracı ihalesini kazanan Bozankaya’nın yeni araçları, önümüzdeki aylarda 284 yolcu taşıma kapasitesine sahip, 28 metre uzunluğunda ve 2,65 metre genişliğinde olacak Bursa için çevre dostu ve konforlu bir ulaşım deneyimi sunacak.
• Samsun Belediyesi için 10 adet Tramvay İhalesi kazandı. Önümüzdeki yıllarda Tramvaylar Samsun’da hizmet vermeye başlayacak.

Durmazlar Tarafından Üretilen Yerli ve Milli Tramvay ve Hafif Raylı Sistemler:

2009 yılında AR-GE çalışmaları ile başladığı raylı sistemler yolculuğuna 2013 yılında “İpekböceği” markası ile 18 adet tramvay üreten Durmazlar, 2015 yılında Bursa Büyükşehir Belediyesi adına ihalesi yapılan 60 araçlık Hafif Raylı Sistem araçlarını da kazanarak üretimini gerçekleştirdi. Daha sonra yeni jenerasyon Panorama markasıyla 2016’da 8 araçla Samsun’da ve çift yönlü olmak üzere 18 araçla Kocaeli’nde hizmet vermeye başladı. 2018’de İstanbul Eminönü-Alibeyköy hattı için 30 adet Tramvay ihalesini kazanarak üretimini tamamlayan Durmazlar, 2018 yılında Polonya’da Olsztyn Belediyesi’nin açtığı ihaleyi kazanarak imzaladığı sözleşme çerçevesinde 2020 yılında ihraç etti. Aynı yıl Romanya’nın Reşita kenti için 13 adet çift yönlü tramvay ihalesin, kazandı ve 2022 yılında ihraç etti.

 

Şimdi Romanya şehirlerinde Bozankaya ve Durmazlar tarafından üretilen Türk Tramvayları hizmet veriyor.

Aselsan tarafından Geliştirilen Milli Sinyalizasyon Sistemi:

• 2019 yılında Metro İstanbul A.Ş. ile Yenikapı-Otogar-Havalimanı-Kirazlı-Halkalı Metrosu Araç Üstü Sinyalizasyon Sistemi Tedariki Projesi imzalanmıştır. Ardından ASELSAN, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Altyapı Yatırımları Genel Müdürlüğü (AYGM) tarafından yürütülen Gayrettepe-İstanbul Yeni Havalimanı (GYH) Metro, Halkalı-İstanbul Yeni Havalimanı (HYH) Metro ve Gebze-Darıca Metro hatlarının Milli Sinyalizasyon Sistemi yüklenicisi oldu.
• ASELSAN ile TÜRASAŞ arasında Demiryolu Sinyalizasyon Sistemleri kapsamında toplam tutarı 75 milyon avro olan yeni bir sözleşme imzalandı. Sözleşme kapsamında teslimatlar 2025 ile 2028 yılları arasında gerçekleştirilecek.

Vagon Üreticilerimiz Tarafından Üretilen İhraç Edilen Milli Vagonlar:

• Ülkemizde Türasaş, Erciyas Vagon, Gökrail, Vako, RailTur, Epsilon NDT, Esray, Acarlar Vagon, Özbir gibi tüm vagon üreticilerimiz yurt dışına vagon gönderiyor ve bakım yapıyor. Bu alanda Avrupa ve diğer ülkelere 100-150 milyon Euro’luk bir ihracat yapılıyor.