SANAYİCİLER İNŞAATA YÖNELİYOR, FABRİKALAR AVM, OTEL ve KONUTA DÖNÜŞÜYOR
Türkiye’nin 1980’li yıllarda yaptığı sanayi hamleleriyle İstanbul’da Levent, Bomonti, Kağıthane, Kartal, Basın Ekspres Yolu gibi bölgeler fabrika bölgeleri haline gelmişti. İstanbul’un aşırı göç alması ve fabrikaların şehir dışına taşınmaları, fabrikaların AVM ve konutlara dönüşmesini hızlandırdı.
Ayrıca Sanayi yatırımlarından ve üretimden para kazanmak zorlaştığı için yerine AVM ya da lüks konut projesi yapmak ve para kazanmak daha çok tercih edilmeye başladı. Rekabet edemez duruma düşen sanayici, üretimin yerine daha kârlı olan inşaat, konut ve AVM yatırımlarına yöneldi. Türkiye’de büyümenin lokomotifi olarak yakın zamana kadar üretime değil gayrimenkul ve perakende sektörlerine daha çok yatırım yapıldı ve sanayiye gereken önem verilmedi.
İşte İnşaat Sektörüne Yatırım Yapan Sanayicilerimizden Bazı Örnekler :
– ÜLKER GRUBU: Ülker Grubu’nun Sağlam Gayrimenkul şirketi ortaklarıyla Acıbadem’de eski Ford fabrikasının arsasına alışveriş merkezi, iş merkezi ve rezidans inşa etti.
– ECZACIBAŞI: Eczacıbaşı, İş Bankası’yla ortak olarak, Büyükdere Caddesi’ndeki eski fabrika binasının yerine kurduğu Kanyon AVM’den sonra yeni konut projeleri geliştirdi.
– ANADOLU GRUBU: Türkiye’nin en büyük sanayi gruplarından Anadolu Grubu, Kartal ve Kadıköy’deki fabrika arsalarına Anadolu Gayrimenkul (AND) adlı şirketiyle AND Pastel, AND Frekans ve AND Kozyatağı isimli konut ve iş merkezleri kurdu.
– ZORLU GRUBU: Zorlu Grubu, Denizbank’ı sattıktan sonra Zincirlikuyu’daki Karayolları arsasını alarak buraya alışveriş merkezi ve rezidans, Büyükdere’deki eski fabrika arsasına da iş merkezi inşa etti.
– BOYNER HOLDİNG: Boyner Holding, Altınyıldız Gayrimenkul şirketini kurarak, Yenibosna’daki eski Altınyıldız fabrikasının yerine rezidans ve alışveriş merkezi inşa etti.
– EROĞLU: Vakko’nun Merter’deki fabrikasının yerine alışveriş merkezi ve rezidans yapan Eroğlu, Era markasıyla alışveriş merkezleri ve Türk Telekom Arena’nın yanında rezidans inşa etti.
– ASSAN: Assan Alüminyum’un sahibi ve Hyundai Assan’ın ortağı Ali Kibar, 2008 yılında kurduğu gayrimenkul şirketiyle inşaat işine de girdi. Kibar, Tuzla ve Kartal’da konut ve iş merkezi proje geliştirme çalışmalarını tamamladı.
– SANKO: Sanko, Gaziantep’te projelendirdiği Sanko Park AVM ile gayrimenkule adım attı. Şirket yeni proje çalışmalarına hız verdi. Sanko Holding ve Rönesans Gayrimenkul Yatırım AŞ tarafından 160 milyon dolara yapımı gerçekleştirilen “Sanko Park Alışveriş Merkezi”, Gaziantep’te hizmete girdi.
-EVYAP: Türkiye’nin en büyük temizlik ve bakım ürünleri üreticisi Evyap’ın Seyrantepe Stadı’nın altındaki yaklaşık 2 bin dönümlük fabrika arazisine lüks konutlar yapıldı. Artaş, Aydınlı ve Keleşoğlu İnşaat ortaklığı, Evyap’ın Ayazağa’daki 40 yıllık fabrikasının yerine 2 milyar dolar yatırımla vadi projesi gerçekleştirdi.
-TAHİNCİOĞLU: Kent Gıda’yı Cadbury Schweppes’e sattıktan sonra gayrimenkul işinde yoğunlaşan grup, Nida markasıyla ofis, konut ve otel binaları inşa ediyor.
– KALE KİLİT: Topkapı’da eski MAN fabrikasının arazisine rezidans yapan şirket, Çobançeşme, Güngören, Beylikdüzü, Fenerbahçe, Avcılar ve Çorlu’daki arazileri üzerinde yüzlerce konut yaptı.
– ABDİ İBRAHİM: Türkiye’nin önde gelen ilaç üreticilerinden Abdi İbrahim İlaç’ın sahibi Nezih Barut, Tahincioğlu ve Mar Yapı ile birlikte TAO Gayrimenkul’ü kurarak inşaat sektörüne girdi.
– MUTLU AKÜ: Hisselerini Güney Afrikalı Metair’e satan Türker ailesi Mutlu Yatırım Proje adlı bir şirket kurarak gayrimenkul işine girdi. Şirket konut ve iş merkezi projeleri üzerinde çalışıyor.
– ÖZDİLEK: Tekstil sektörünün önemli isimlerinden Özdilek, Büyükdere Caddesi’nde alışveriş merkezi, iş merkezi, otel ve rezidans projelerini gerçekleştirdi.
– TANRIVERDİ: Ev tekstili alanında üretim yapan Tanrıverdi Grubu, otel inşaatına yöneldi. Beşiktaş’taki oteli açan grup, Samsun’da da yeni bir otel inşa ediyor.
– TAY GRUP: Tekstil sektöründe faaliyet gösteren grup Astay Gayrimenkul şirketini kurarak Zeytinburnu’nda 16:9 adlı gökdelenleri inşa etti.
– SARAY GRUP : Türkiye’nin alüminyum sanayicilerinden olan Saray Grup, İstanbul Bahçelievler’de geliştirdiği Greenist projesiyle konut sektörüne girdi. – KİLER GRUP : Marketçilikle iş dünyasında isim yapan Kiler Grubu, Avrupa’nın en yüksek binası olan Sapphire’i inşa etti. – ASTAŞ : Konfeksiyon makinaları ithalatçısı Astaş, Astoria alışveriş merkezi ve rezidansından sonra lüks otel inşaatına yöneldi.
Şehirlerde AVM ve konut alanına dönüşen üretim tesislerine bazı örnekler :
– ANKARA: Ankara Emniyet Müdürlüğü’nün yanında bulunan Et Balık Kurumu kombinası arazisiyle birlikte satıldı, yerine ANKAmall AVM yapıldı. Ankara’da Eskisehir yolunda yer alan TOGO Ayakkabı fabrikasının yerinde şimdi TOGO Towers iş merkezi yükseliyor.
– BURSA: Ankara yolu Karapınar mevkiinde bulunan Et Balık Kurumu’nun 60 dönümlük arazi ve fabrikası satıldı ve yerine AVM ve konut inşa edildi. 35 iş yeri ile faaliyetini sürdüren Et ve Balık Kurumu’nun bugüne kadar 18 işletmesi satıldı, 5 adedi bedelsiz olarak resmi kurumlara devredildi, 3’ü de kapatıldı.
– ADANA: 43 bin 525 metrekare araziye sahip TEKEL Sigara Fabrikası yerine 3 AVM yapıldı. Fabrika, 2008’de British American Tabacco (BAT) şirketine satıldı. BAT’ da araziyi 3 Aralık 2014’te bir firmaya sattı. Kent merkezindeki 40 dekarlık alan üzerine AVM yapıldı.
– SAMSUN: Samsun Sigara Fabrikası satıldı ve yerine Bulvar Samsun AVM yapıldı. Mecidiye ve Gazi caddeleri ortasında yer alan Bulvar Samsun AVM merkezi, 17 bin 400 metrekarelik bir alan üzerine kuruldu.
– MALATYA: Malatya Tekel Sigara Fabrikası’nı satın alan firma, 43 dönüm arazi üzerine AVM yaptı. Fabrika, özelleştirme kapsamında, 2008 yılında BAT’a satılmıştı. BAT da burayı 2011 yılında 20 milyon dolara özel bir firmaya sattı.
– MEYSU’nun eski fabrikası Meysu Outlet’e dönüştü. Şirket Özelleştirme’den aldığı 11 bin metrekarelik Meybuz’un arazisine de AVM yaptı.
– Kağıthane’deki Hayat Kimya ve Hasel fabrikalarının yerine Axis AVM’yi yaparak dönüşüme imza atan Sur Yapı, Sancaktepe’de Aydın Örme Fabrikası’nın yerine de Adapark projesini geliştirdi.
– Roche İlaç Fabrikası Özdilek Park’a, Tekfen Ampül Fabrikası Tekfen Tower’a, Philips TV Fabrikası Metrocity’ye, Eczacıbaşı İlaç Fabrikası Kanyon’a, Deva İlaç Fabrikası Zorlu Ofis’e dönüştü.
– Özdilek Grubu, Levent’teki Roche İlaç Fabrikası’nın yerine Özdilek Center çatısı altında 5 yıldızlı, 389 odalı Wyndham Grand Otel ile River Plaza’yı inşa etti.
– Akfen Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı (GYO), Sağlam İnşaat ile Ülker`in kabasını bitirip vazgeçtiği çikolota fabrikasının yerine `Levent Loft` u inşa etti.
– Bomonti’de yer alan Sanofi İlaç Fabrikası’nın yerine Now Bomonti Plaza inşa edildi.
– Keten Grup, Bomonti’de Organik Kimya Fabrikası’nı alarak Bakır Palas’ı inşa etti. – DAP Yapı, Kağıthane’deki eski Polisan boya fabrikasını ve çevresini dönüştürerek DAP Z, İ, Y, A ofis projelerini gerçekleştirdi.
– İstanbul`un Avrupa yakasında ise özelikle Dudullu-Samandıra-Sancaktepe üçgeninde fabrika ve depo arazilerinde şimdi lüks konutlar yükseliyor.
– Kartal`da, bir dönem yaklaşık 100 fabrika ve atölyenin bulunduğu bölgede en az 10 milyar dolarlık ofis nitelikli iş merkezleri ve konutlara dönüştü. Kartal`da, E-5 kenarından başlayıp deniz kıyısına kadar olan ve büyük bölümü boş olan 550 hektarlık alanda Eczacıbaşı, Koç, Sabancı , Assan, Mutlu Akü, ABB, Habaş, Family Finans, Yapı Kredi gibi kuruluşların yerleri bulunuyordu.
– İkitelli Basın Ekspres yolu üzerindeki eski Edip İplik fabrikasının arsasında şimdi 212 İstanbul Power Outlet Alışveriş Merkezi yapıldı.
– Kağıthane`deki Beşler Sucuk Fabrikası`nı satın alan Ayman Döviz Büroları`nın sahibi Mustafa Ayman, 15 dönüm üzerine kurulu fabrikanın arazisini rezidansa çevirdi.
– Ağaoğlu’na bağlı Eltes İnşaat`ın Dudullu`da yaptığı Eltes Günesi ve Eltes Gold Residence projeleri de eski Nestle fabrikasının arazilerine yapıldı.
– Türköz İnşaat, İttifak İnşaat ve Oliv Yapı`nın Zeytinburnu`nda, Merter Migros`un karşı yakasına yaptığı Real İstanbul; Zeytinburnu Demirciler Sitesi Kooperatifi’nden kat karşılığı alınan arsada inşa edildi.
– Alışveriş merkezleri ve Halkalı-Gaziosmanpaşa`da yaptığı Avrupa Konutları ile dikkat çeken Özsaya İnşaat`ın 2004 yılında satın aldığı Aksu İplik fabrikası arazisine de lüks konutlar yapıldı.
– Zeytinburnu`nda, Koç Grubu’na ait Bozkurt Mensucat arazisi de Koç Grubu-KİPTAŞ anlaşması ile lüks konutlara dönüştü.- Çerkezköy`e 40 yıl önce giden ilk sanayi tesisi olan Narin Tekstil`in yaklaşık 350 dönümlük arazisinde bugün bölgenin, hatta Trakya`nın en büyük konut projesi olan Narin Park konutları yer alıyor.
– Dünyaca ünlü konfeksiyon markalarının üretimini üstlenen Aydınlı Grubu, rezidans ve alışveriş merkezi inşaatlarıyla gayrimenkul sektörüne yöneldi.
– Giresun Seka fabrika arsalarına Toki konutları yapıldı.
– Isparta’da uzun süredir atıl durumda olan eski yün iplik fabrikası yerine şimdi alışveriş merkezleri yapıldı.
– İstanbul – Hasköy’deki 66 yıllık Yün İplik Fabrikası’nın yerine AVM ve lüks konut projeleri yapıldı.
Kaynak : Basın haberleri
Bu örnekler iller bazında incelenerek daha da çoğaltılabilir.
Benim tanıdığım bir çok sanayicimiz de üretim alanını riskli gördüğü için kendilerini korumak adına alternatif olarak inşaat, konut, Turizm, Lokanta, AVM, Otelcilik vb. farklı sektörlere yatırım yapıyorlar.
Burada asıl önemli olan bizim sanayicilerimizi destekleyerek onları ranta bulaştırmadan üretimden çıkmamasını sağlamamız, ekonominin lokomotifi olan üretimi ve istihdamı artırmaya teşvik etmemiz gerekiyor. Eğer sanayinin devam etmesi için gerekli önlemler alınmaz, gerekli sanayi üretimi teşvikleri verilmez, üreticilerimiz dışarıdan ithal edilen ürünlere karşı korunmaz ise üretimde çok kan kaybederiz. Milli sanayimizi mutlaka desteklemeliyiz ki bu fabrikalarda çalışan teknik kadrolarımız ve mühendislerimiz bir gün AVM’lerde çalışan tezgahtar durumuna düşmesinler.
Dr. İlhami Pektaş
