POLONYA EKONOMİSİ VE RAYLI SİSTEM YATIRIMLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ – Dr. İlhami Pektaş

19-22 Eylül 2023 tarihleri arasında Polonya’nın Gdans şehrinde yapılan TRAKO Raylı Sistem
fuar ve etkinlikleri ziyaretim sırasında Türkiye-Polonya ticari ilişkileri ve Raylı sistem yatırımları
konusunda yaptığım değerlendirmeler aşağıda sunulmuştur.

Polonya ekonomisi, Avrupa Birliği’nin en büyük sekizinci ekonomisi olup Avrupa Birliği’nin eski Doğu Bloğu’ndan olan üyeleri arasında ise en büyüğüdür. 1990’dan bu yana Polonya bir ekonomik serbestleşme politikası izledi ve ekonomisi, 2007-2008 ekonomik krizi döneminde durgunluktan kaçınan AB’deki tek ekonomiydi. 2017’den itibaren Polonya ekonomisi geçtiğimiz 26 yıl boyunca olduğu gibi AB’de yükselen bir grafik çiziyor. Ekonomisinin en büyük bileşeni hizmet işkolu (%62.3) olup bunu sanayi (%34,2) ve tarım (%3,5) işkolu izliyor.

Ülke 38,3 milyon nüfusa ve 312.685 km2 yüzölçümüne sahiptir. Satın alma gücü paritesindeki kişi başına GSYİH ortalama % 6 oranında artış sağlayarak son yirmi yılda Orta Avrupa’daki en etkileyici verimle, 1990 yılından bu yana GSYİH’sını iki katına çıkarmayı başaran tek ülke olmuştur.

2021 yılında ülke ekonomisinin durumu:

Türkiye ile Polonya arasında ticaret hacmi (Milyon dolar):

Kaynak: T.C. Ticaret Bakanlığı verileri (Milyon Dolar)

Polonya’ya ihraç ettiğimiz başlıca ürünler otomobiller, karayolu taşıtları için parçalar,
traktörler, toplu halde yolcu taşımaya mahsus motorlu taşıtlar, buzdolapları ve tekstil
ürünleridir.

Polonya’dan ithal ettiğimiz başlıca ürünler ise karayolu taşıtları için parçalar, dizel ve yarı dizel
motorlar, otomobiller ve sığır eti ürünleridir.

2002-2018 yılları arasında Polonya’daki Türk yatırımları 78 milyon Dolar iken, ülkemizdeki
Polonya yatırımları ise 36 milyon Dolar civarında.

POLONYA’DA DEMİRYOLLARI

Polonya’nın 2004 yılında Avrupa Birliği’ne girmesinden bu yana, hem Polonya demiryolu ağını hem de demiryolu araçları filosunu geliştirmek için Avrupalı ​​finansman kurumları tarafından büyük miktarda finansman sağlandı. Haziran 2014’e kadar Avrupa Yatırım Bankası, Polonya’daki demiryolu modernizasyon projeleri için toplam 1,9 milyar Euro tutarında kredi verdi. Şehirlerarası demiryolu araçlarının yüzde 70’inin modernizasyonu için Aralık 2013’e kadar ilave 578 milyon Euro sağlandı. 2011-2015’te Varşova-Gdańsk-Gdynia demiryolu hattı, kısmen Avrupa Yatırım Bankası tarafından finanse edilen, 3 milyar dolara mal olan büyük bir iyileştirme sürecinden geçti. Trenler genel olarak 160km/sa. hızla çalışıyor. 2014 yılında teslim edilen yirmi Alstom Pendolino hızlı treninin 665 milyon Euro’luk satın alımı, kısmen Avrupa Yatırım Bankası’ndan 342 milyon Euro ile finanse edildi. Polonya’da şu anda 200 km/saatin üzerinde hızlarda çalışan yüksek hızlı tren hatları bulunmuyor. Ancak 14 Aralık 2014’ten bu yana yeni Alstom Pendolino ED250 trenleri Varşova- Katoviçe ve Krakow hattının  90 km’lik bir bölümünde 200 km/sa hızla çalışabiliyor. Devam eden iyileştirmelerle, hattın çoğunda izin verilen hızın 200 km/saat’e yükseltilmesi planlanıyor. 2008 yılında hükümet, 2020 yılına kadar Fransız TGV modelini temel alan ve muhtemelen TGV tarzı tren setlerini kullanan özel bir yüksek hızlı hattın inşasını duyurmuştu ancak yüksek maliyet nedeniyle bu proje 2030 yılına ertelendi.

Polonya

Polonya geniş bir demir yolu ağıyla vatandaşlarına hizmet veren bir ülke konumundadır. Çoğu
şehirde ana tren istasyonu şehir merkezine yakındır ve yerel ulaşım sistemine planlı bir şekilde
entegre edilmiştir. Demiryolu altyapısı, devlet tarafından işletilen PKP Grubunun bir parçası
olan Polonya Devlet Demiryolları tarafından işletilmektedir. Ülkenin doğu kısmı demiryolu ağı
bakımından daha az gelişmişken, batı ve kuzey Polonya’da demiryolu ağı çok daha yoğundur.
Başkent Varşova, ülkenin tek hızlı taşıma sistemi olan Varşova Metrosuna sahiptir.
Polonya’daki toplam demiryolu uzunluğu 18.510 km olup hattın büyük bölümü 3kV DC ile
elektrifikasyonlandırılmıştır. Demiryolu kamu ve özel sektör tarafından işletilmekte olup
işletmede aslan payı PKP(Polonya Devlet Demiryolları)’dedir. 2001 yılında kurulan PKP
Group’un 69.422 çalışanı olup 2017 yılındaki net geliri 16.3 milyon dolardır. PKP Group’un 9
adet şirketi vardır.

Şirket adı Görevi:

Polskie Koleje Państwowe S. A.
Yönetim şirketidir. Diğer şirketlerin faaliyetlerini yönetir ve denetler.
PKP Intercity
Büyük şehirler arası ve ülkeler arası yolcu taşımacılığı yapan şirkettir.
PKP Szybka Kolej Miejska
Gdańsk Główny–Rumia hattında yolcu taşımacılığı yapan şirkettir.
PKP Cargo Yük taşımacılığı yapan şirkettir.
PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa
Ülkenin güneyindeki geniş hatta(1520 mm) yük taşımacılığı yapan şirkettir.
PKP Telekomunikacja Kolejowa Demiryolu telekomünikasyonundan sorumlu şirkettir.
PKP Energetyka
Demiryolu hattının elektrifikasyon bakım onarım işlerinden sorumlu şirkettir.

PKP Informatyka; Bilgi teknolojileri hizmeti veren şirkettir.

PKP Polskie Linie Kolejowe; Altyapı ve üstyapının bakım onarımından sorumlu şirkettir.

Son yıllarda Polonya’daki demiryolu taşımacılığının ekonomik önemi giderek artmaktadır.
2017’de PKP bir önceki yıla göre %4 artışla 304 milyon yolcu taşımıştır. Yük taşımacılığı da aynı
şekilde bir önceki yıla göre %8 artarak 240 milyon tona ulaşmıştır.

Polonya, demiryolu için 2023 yılına kadar 16.5 milyar dolar yatırım yapılmasını planlamıştır.
Planlanan bu miktarın %60’ını AB finanse etmiştir. 7.8 milyar dolarlık yatırım halen devam
etmekte olup 1.5 milyar dolarlık yatırım ise yakın zamanda tamamlanmıştır. 2 milyar dolarlık
yatırım ise halen ihale aşamasındadır.

Yatırım programında 9000 km hattın modernize edilmesi, modern sinyalizasyon sistemleriyle
taşımacılığın daha hızlı ve güvenilir yapılması planlanmış ve İntermodal taşımacılığın
geliştirilmesiyle Gdansk, Gdynia, Szczecin ve Swinoujscie şehirlerindeki limanlara erişimin
kolaylaştırılması hedeflenmiştir.

PKP, 2023’ün sonuna kadar 200 tren istasyonunu modernize etmeyi planlıyor. Bunun maliyeti
yaklaşık 370 milyon dolar civarındadır. Altyapının ve üstyapının yenilenmesi araçların da
yenilenmesini gerektirdiğinden PKP Intercity, yaklaşık 1.7 milyar dolarlık yatırım programında,
185 yeni vagon alımı ve 700 vagonun modernizasyonu, 19 tren seti alımı ve 14 tren setinin
modernizasyonu, 118 elektrikli ve dizel lokomotif alımı ve 200 lokomotifin de
modernizasyonunu yapmayı planlamıştır.

PKP dışında bölgesel tren işletmesi yapan işletmecilerinde araç ihtiyacı vardır. Örneğin 2017’de
Koleje Mazowieckie (Mazovya Demiryolu) Varşova’da 71 set için ihaleye çıkmıştır. İhalenin
değeri 550 milyon dolarla bölgesel demiryolları tarihindeki en büyük ihale olmuştur. İhaleyi
kazanan ise Stadler Rail olmuştur. Stadler Rail’in 10 yıldır Polonya’nın doğusunda 700 kişinin
çalıştığı üretim yapan bir tesisi bulunmaktadır. Bu ihale sözleşmesi 2018’in Ocak ayında
imzalandı. Stadler’in teklifi diğer tekliflerden yüksekti ama ihale 15 kriter içeriyordu ve fiyatın
etkisi %50’ydi. Ayrıca Alstom’un Katowice’de ve Varşova’da 2900 kişinin çalıştığı tesisleri
bulunuyor. Bombardier’in ise Katowice, Lodz, Varşova, Wroclaw’daki tesislerinde ve
ofislerinde 2000’den fazla kişi çalışıyor. Polonya’lı araç üreticileri arasında PESA, Newag,
Cegielski, Solaris gibi firmalar var. Ayrıca Bozankaya’nın tramvay markası olan Panorama’nın
cer sistemleri üreticisi Polonya’lı Medcom firması 230 kişiyi istihdam etmekte ve çalışanlarının
%25’i tasarımcı ve mühendislerden oluşmaktadır.

Planlanan Raylı Sistem Hatları ve Türk Firmalarının Kazandığı Raylı Sistem İhaleleri

Varşova Metrosu Hat II (Varşova/Polonya) : Gülermak İnşaat’ın aldığı proje kapsamında 6.5
km çift hat metro 7 yeraltı metro İstasyonu tasarım, inşaat & sanat yapıları ve mimari işler, ray
işleri sinyalizasyon ve elektromekanik işler var. Projenin değeri yaklaşık 925 milyon Euro.
Varşova Metrosu Hat II ( Faz II ) (Varşova/Polonya) : Gülermak İnşaat’ın aldığı proje
kapsamında 2.5 km Çift Hat Metro, 3 Yeraltı Metro istasyonu tasarım, inşaat & sanat yapıları,
mimari işler, ray işleri, sinyalizasyon ve elektromekanik işler var.

Olsztyn Tramvay İhalesi : Durmazlar’ın kazandığı ihalede üretilecek olan Panorama, 210 yolcu
kapasitesine sahip. İlk etapta 12 tramvay üretimini kapsayan anlaşma ile ilerleyen dönemlerde
daha da büyüyerek, 24 adete kadar çıkabilecek. 12 araçlık tramvay ihalesinin bedeli yaklaşık
20 milyon Euro.

Varşova Tramvay İhalesi : Hyundai Rotem’in kazandığı 213 adet alçak tabanlı tramvay
ihalesinde ilerleyen dönemlerde 90 adet opsiyon bulunmakta. 428.2 milyonluk ihalenin 66.87
milyon Euro’luk kısmı AB tarafından finanse edilecek. İhaleye göre tramvay parçalarının %60’ı
Polonya ve AB’den tedarik edilecek. Tüm cer ekipmanları Polonyalı firma Medcom, veri
toplama ekipmanları ise bir diğer Polonyalı şirket ATM tarafından sağlanacak. Hyundai Rotem,
tramvayların %40’ını Polonya’da kurmayı planladığı tesiste üretmeyi planlıyor.

TRAKO FUARI

Polonya’nın Gdansk şehrinde gerçekleşen TRAKO Rail fuarına üyelerimizle birlikte katıldık.
Avrupa’nın en büyük firmaları, Raylı sistem kümelenmeleri ve  ARUS üyeleri fuarda yerlerini aldılar.

3. UR-GE projemiz kapsamında heyetimizle birlikte Polonya’nın Gdansk şehrinde yapılan Trako fuarında B2B etkinlikler düzenledik. Fuarda stant açan firmalarımızdan Aselsan, Kardemir, Erbakır, Mukan Rail, Ulusoy Raylı Sistemler, Akış Makina’yı ziyaret ettik. Çekya /ACRI ve ERCI kümelenmeleri ile B2B toplantısı düzenledik.

Fuarda ERCI Avrupa Raylı Sistemler Birliği tarafından düzenlenen 2023 Avrupa İnovasyon ödülümüzü aldık. Bu inovasyon ödülü ARUS üyelerinin kazandığı 4. inovasyon ödülü oldu. Ödülün alınmasında büyük emeği geçen TCDD ve TÜBİTAK-RUTE’ye teşekkür ediyoruz.

TRAKO Uluslararası Demiryolu Fuarı, 19-22 Eylül 2023 tarihleri arasında Polonya AMBEREXPO Gdańsk’ta gerçekleştirildi. TRAKO, Polonya’nın en büyük ve en prestijli demiryolu sektörü buluşması ve Avrupa’da kendi alanına en önemli ikinci etkinlik olarak sayılıyor. Fuar 2 yılda bir düzenleniyor.

Fuarın 15.  yıldönümünde Avusturya, Çekya, Finlandiya, Almanya, İspanya, Ukrayna ve Birleşik Krallık olmak üzere onlarca ülkeden 500’den fazla katılımcı yerini aldı. Ayrıca 40’tan fazla ülkeden 25.000’ten fazla ziyaretçi fuara ilgi gösterdi.

ARUS; Bozankaya, Kardemir, ASAŞ, FMC, Yapı Merkez İDİS, Savronik, Albayrak Makina, ERA Elektronik, Alpin Kimya, Emreray, Kanca Dövme, ON Elektronik, Acarlar Vagon ve RailTur firmaları ile TRAKO fuarında B2B etkinlikleri ve fuar ziyaretleri gerçekleştirdi.

Avrupa Raylı Sistemler Birliği ERCI üyeleri ile fuarda ayrılan ERCI stantımızda bir araya geldik.
ERCI stantımızda ERCI yetkilileri ve Avrupa firmaları ile görüşmeler ve toplantılar
gerçekleştirdik. ERCI ile yürüttüğümüz STARS projesi toplantısına katılarak projede yapılan
çalışmaları değerlendirdik.

Polonya Türkiye için iyi bir Pazar. Karşılıklı olarak ticari ilişkilerimizi daha da geliştirmemiz
gerekiyor.